Inleiding: Leo Leurink
Dat, veural oonze jonge leu, rechtervoort meender least is gin niejs. Oet de kraant en op et kiekkastje vernem iej et meermoals. Wiej least alverdan meender beuk, kraanten en tiedschriften, en alverdan meer (korte) teksten online. Dit ‘nieje leazen’ is veural in zwaank oonder jongere leu. Mer doarteagen hooldt dat ‘nieje leazen’ wal in dat wiej in oons laand met whatsappen, e-mailen, tweeten en googlen op’t internet, meer ‘least’ as ooit te vuurten.
Hoo wied et gebroek van de Twentse sproake in dizze digitale tieden nog staand hooldt dat vroag ik miej slagmoals of. Volgens de media is de andach vuur oonze moodersproake de leste joaren wal toonömmen. Oonder meer heft’t theaterspöl ‘Hanna van Hendrik’, grootndeels op zien Twents, doaran biejdreagen. Loaw hoppen dat’t staand hooldt! Doarum goa’w, ok in dizzen Boorn en Boerschop verdan met oonze moodersproak. Wier met ’n stukske van Johan Kwast, ’n riemsel van Sietze Steinvoorte oaver oonzen Boornsen Boris en tuurlijk ok ’n luk van miejzölf.
Mear ik bin toch ok beniejd hoovöl leazers van dit blad dizze rubriek nog least of könt leazen??
Woar bin iej van ?
Oons doarp Boorn en heur inwonners bint in de leste vieftig joar oardig angreuit. De inwonners nig eankel met Boornse ofstammelingen, mer vuurnaamlijk met leu van boeten Boorn. De meeste ‘boetenmaarksen’ hebt heur plekske vunden in ’n Stroomesch en in dizze eeuw vuural in de Boornse Moaten. Vrooger keanden de meeste Boornse leu mekaar wal biej naam. A’j ’t nig heelmoal zeker wussen, dan kwam ie doar, met gebroek van biejnamen, op de hiervolgende (Boornse) wieze wal achter!
Eers zeg iej, och iej komt miej toch zo kunnig vuur,
zo op ’t allereerste oog bin ie ’n miej bekeand figuur.
Is oe moo nig van de Kreaj en oe vaar nig van de Strot?
Of … van ’n Aap, nee, iej bint toch van ’n Sokkerpot?
(Met wat Boornse biejnamen scheet ie-j der zoo mooi op lös)
Dan zeg hee: Nee ik bin van de Plaat en mien moo is van de Haar
Iej zeit dan rap, hak’t toch good zeen, iej liekt sprekkend op oe vaar.
De leste regel van mien riemsel hierboaven dut miej deanken an Willem van Laar, alias de Pille van Laar, ofwal Koperen Ko e-neumd (zee foto). Hee was tot kot an de joaren neengtig nen bekeanden Almelosen stroatmuzikant. Ok kwam Willem wal es hier in Boorn. Hee dreunk geern nen borrel of ’n pilsje en doarnoa nog wal ‘n paar. Zoas nen auto op benzine löp zoo leup de Pille vuurnaamlijk op alcohol.
Hee missen hoast alle taanden, dus last van zere taanden harre nich. Hee kon eankel dree leedjes spöln. Mer dat löt nich hen, dat hee het op nen komische wieze brach. Der is zölfs nog nen film oaver Ko maakt, woar hee zölf ok promineant in met hef doan.
‘De Pille’ kwam in 1993 oet de tied. Een joar of wat later is de Stichting Koperen Ko opricht um geald biej mekaar te gadderen vuur ’n woar monument. Het beeld kwam der, maakt duur Marja van Elsberg. Het besteet oet ’n betonblok en ’n laank stuk iezer, woaran kleane bellen hungen (zee foto hieroonder). Het is alzoo ne al te niejmoodsen ofbeelding van Ko wörden. Doar köj em, op zien heanigst oet-drukt, nig recht good van wier kennen. Doo het keunstweark officieel wörden onthuld sprak de zön van Willem van Laar de volgende ludieke weurde: “Het is sprekkend mien vaar”!
Leo Leurink
–Rubriek in de Twentse taal –
Ne Dropping
De Zeanderse iesklup hef vuur eure leden ’n moal wat aans as nen schaatswedstried op tow ‘e zat. Der steet ne dropping op ’t program. Vuurof anmelden a’j der an met wilt doon. Natuurlijk, as der wat te doon is bin ik van de petiej. ’t Is achter in de hearfs en doonkere moan, dus good weer der vuur. Ne vrachwagen van ’n Boerenboond steet al te wochen.
Zoonder steul of baanken, wiej möt boek an boek stoan. In dee dage kon dat nog. Joa, eagenlijk kan’t nich, mear as der nich te harre wördt ‘e jach en wiej stil bint möt ’t mear können. Geit van ’t Strik brech oons vot. ’n Sekretaris Johan van der Riet veurt met ziene luxe waage achter oons an.
Noa wat omzwearvingen wörre wiej woareargens in ’t millen van weet ik völ, lös ‘e loaten. Achterof blik ’t in Wierdenseveld te wean, dat vuur ’n deel op de schup lig. “Dee kniepkat, inleaweren!” Ie könt gin haand vuur ogen zeen. Ik bin ‘e koppeld an enen Arnold Greven oet Hengel. Kennen doo ‘k ‘m nich, mear dat döt der ok nich too. Wiej möt zo rap meugelijk eargens biej ‘café Braakman’ zeen te kommen.
Wiej, jonge kearls van vuur in de twintig, zet voort de sökke der in. ’t Sprek da’w vuur de prieze goat. Zo weg en wier stuit wiej op ’n stuk war kiepkeurkes. Op ’n kruuspeunt van nieje zaandwege stop wiej. Woar zit wiej toch, wat vun ne kaant mö’w oet? Rechs, heel in de wiedten zee’w lechjes bewegen. “Stil…..”, wiej deankt dat ’t nen trein is. “Woar zol den hen goan?” Dan mear rechsof, doar zal de bewoonde wereld wal wean. Oeteandelijk kom wiej biej ’n hoes woar lech braandt. Wiej klopt an. “Café Braakman? Mear dan bin ieleu kats verkeerd”. “Dat café lig steal de aandere kaant oet. Ie zit hier kot an de weg dee van Wierden op Nijverdal an löp. Ieleu möt wierum op dat kruuspeunt an en dan alverdan rechoet. Biej ne möl mö’j mear ees wier vroagen”. Doar geet oonze pries. Nog meer ees nen trad der biej op.
Arnold löp in gewone kleer en hef ’n weenterjas der biej an. Ik loop in ’n soort trainingspak en op sportschone, dat schealt. Ärnold doot miej den jas mear, dan kö’j ’n luk better oet de veut”, en zo giespel wiej verdan. Wiej zweet as otters. Iets of wat bi’w al an ’t duuster ‘e weand. Ineens ’n lawaai; “Wat is dat dan?” Twee doonkere peerde in ne weare bint van oons ‘e schrokken, howt met de achterbene tegen ’n hek an en galoppeert al wat ’t halen kan vot. En verdan geet ’t duur ’t mulle zaand.
Noa verloop van tied kom wiej biej ne möl. “Wiej zit good!” Alns is der duuster. Biej ’t hoes der nöast maak wiej gewag. Ne hoond blekt en doar geet ne duur lös. “Joa, Café Braakman, dan mö’j dee kaant oet, mear ieleu bint der nog lange nich”. “Mooi, bedankt!” Nog preberen te redden wat der te redden vaalt. Wiej hebt gin nen dreugen droad meer an de hoed. Noa ’n zetje: “Woarachtig, hier! Café Braakman”. Der braandt lech binnen, mear boeten is ginnne meanske te bekennen. Zö’w nog op tied wean? Wiej noar binnen.
“Zo, zo, ….. dat is vlot. Wo’j oeleu soms ok eers ’n luk wasken?” As der toch gin een is möt dat wal können. “Hè, hè, doar knapt ’n meanske van op”. Eers ne kom koffie en ’n fleske fris, doar bi’w ok wal an too. Wiej wocht, wocht en wocht, mear alns blif in röste. Pas noa ’n dik dreekwatteer striekt der ’n paar köppelkes daal. Zie kiekt vrömd op, deankt de eerste te wean, mear kriegt ’t
lid op ’n neuze. En zo klöttert ’t verdan.
Hoo besteet ‘t, wiej eerst steal de verkeerde kaant oet en toch nog met groten oawermach ankommen. Tegen twaalven möt ’t bestuur nog lös met ’n auto. Veer man zit in ’n café in Wierden, dee veunden ’t wal good en dan he’j ’n probleem. ’t Is kot an een uur. “Jongs, stil!” De priesoetreiking. Alman krig ne kleanigheid vuur de möaite. Oonder applaus is doarnoa de buurt an de tweede en dearde priesleu. “En dan noe de eerste pries. Dee is vuur ’t koppel Arnold Greven en Johan Kwast”. Wiej sloat zowat achteroawer van wa’w te zeen kriegt. Ze oawerhaandigt oons nen vetten hazen en nich zo nen kleanen, ’s moargens nog ‘e schotten.
Oons in ’t zweet lopen hef zich ‘e loond. “’k Weet der een den em kloar kan maken,” zeg ik. “Mooi, dan zee ik oe oawer ’n dag of wat wal langs kommen”. Ik weark in de zaak van Redemeijer an ’n Emmaweg”. Elks een halven vetten hazen; wat he’w der ’n bes moal an.
Johan Kwast
–Rubriek in de Twentse taal –
Oonzen Boris
Het opgreaven van gloepens grote butte van nen langheurigen mammoet in 1996 biej de Boornse bek, dèn in wied vergangen tieden roondum Boorn zwörf, hef leid tot ’n woar staandbeeld. Het keunstweark, ‘de Boris van Borne’, köj zeen in ‘n Scholtenshof, nöast oons gemeentehoes.
Kottens mos Boris wörden ‘reanimeerd’ um em op de been te hoolden. Boris was, zoo as ik ’t bekiek, toch al nig al te froai.
Het beest hef gen oogn in zien’n knoestigen kop (?) en hef nogal rare slagtaande. Ok noa dizze leste operatie is Boris der wis nig schierder op wörden. Met ne slim glimmende drietkluur spegelt Boris zich noe as nen köttel in de moaneschien.
Sietze Steinvoorte oet Almelo, hee was veertig joar schoolmeister in Delden, hef oaver oonzen Boris ‘n ludiek riemsel maakt.
Leo Leurink
‘n Boornsen Bul Boris
Tiendoezend joar teruw was ’t in Boorn nog venienig koald.
De leu harren gen verwarming, zee stokkerden met hoalt.
Alman har nen boontjas, dat kon der wal biej deur.
Joa, Greenpeace schooierde in Twente nog nig langs de deur
De vrouwleu moggen der wean, heulden de haand op de knip.
Niks gen Max Factor, geels gen rood op de lip.
De kearls stunnen alderbarstens steavig op de been.
Mossen zee der een half stoan, dan was der geneen.
Alman hef hölpen met timmeren van ear stee.
Den was bouwd van eeken, ok ’t huuske of de plee.
De kökken was op de del, dat was dow biej de tied.
A’j wollen doesen was de vrouw ’n emmer kwiet.
Te hoop atten zee plezeerig oet nen groten Keulsen pot.
Op ’n leefsten ’n karbonaadje met ’n zeut stukske bot.
’s Aovonds, noa de ofwas, was der ’n fleske Grolsch.
Mer nicht veur de oalden, dee harren lever Bol’.
In ’t brook warren mammoeten an ’t weaden biej de lee.
Klean warren zee nig. Bo wisse nich ! Oh nee !
Boris was ’n grötsten, oh jongs wat ’n deer.
Hee dekken ’n kudde wiefkes en dat met völ plezear.
’t Was op nen zoelen aovend in de schone moand van mei.
Doezenden bloomen bleuiden biej Boris in de wei.
Hee wol alleen noar ber en nig eerst in bad.
Boris zag gen bleumke, hee was de vrouwleu zat.
Dat wier op hoes op an, hee straampelden langs de lee.
Was neargens op verdach en plearen noar benee.
Hee spalterde in ’t water. Wat har hee toch ’n spiet.
Biej de lee in Boorn kwam Boris oet de tied.
Zoas de leu ok zegt koomp ok in dit verhaal,
veur alman den ’t wil heuren an ’t leste de moraal:
Waard oe veur water, ok al kö’j good zwemmen,
En wil ie nig luustern, dan zöl iej ’t wal vernemmen.
En … Boris is vuur aait oet de tied.
Mer in Eanske wilt zee um nig meer kwiet.
Sietze Steinvoorte
–Rubriek in de Twentse taal –
LIMMERICKS oet mienen dikken doem
Steunkousen !
‘n Aarmeudig birrewiefke oet Bommelskous
schreef um steun nen breef noar de Paus.
De hölp van de Paus bleek ‘n misverstaand;
met steunkouzen was zee nig oet ’n braand.
’n Paus kreeg van heur alzoo gin applaus!
De boer is de klos !
Ne grooten veeboer oet Kallenkote
hef vee, dat tevölle stikstof oetstootte.
Van de regering kreege de wacht annezegd,
mear dat veendt den boer geels nig terecht.
Zoo geet mien bedrief mooi noar de klote!
Kolder in de kop !
Nen peerdekearl oet‘n Noordoostpolder
kreeg in zien heufd last van de kolder.
Ziene vrouw klaagde steen en been
en zea: ‘Goat rap noar Kolderveen’.
Alzoo vertrök hee holderdebolder
(–> naar PDF-versie van deze publicatie)
(–> naar Inhoudsopgave 2022-03)
(–> naar Boorn & Boerschop pagina)